منابع موجود برای تحقیق در مورد اساطیر ایران

(برگرفته از کتاب پژوهشی در اساطیر ایران اثر نیمه کاره ی مرحوم مهرداد بهار)

1 . بندهش (بندهشن)

Zand Akasih

نویسنده : فرنبغ

زمان کتابت : قرن سوم هجری

محتویات کتاب :

بندهش با ایانی شیرین و طرحی استوار سخن را با گفتاری درباره ی بیکرانگی آغازین و کرانه مند بودن گیتی شروع می کند و پس از آن که جهان روشن و تاریکی را نشان داد به بیان خلقت و هجوم اهریمن و نتایج آن تازش می پردازد

سپس ایزدان و دیوان را بر می شمارد و بعد از آن تاریخ اساطیری ایران را از پیشدادیان و کیان تا تاریخ واقعی عهد ساسانیان و بسر رسیدن دولت ایشان را بیان می کند.

سرانجام پیش بینی آینده و فرجام جهان ، رستاخیز و تن ِ پسین (قیامت) مورد بحث قرار می گیرد

این کتاب شامل اطلاعات نجومی و تقویمی ، گیاه شناسی ، جانور شناسی و جغرافیایی آن دوره نیز هست.

2 . گزیده های زاداسپرم

Zatsparam

نویسنده : زاداسپرم پسر جوان جم

زمان کتابت : قرن سوم هجری

محتویات کتاب :

کتاب با گفتاری درباره ی آغاز جهان و آفرینش شروع می شود و سپس ناگهان به شرح زندگانی زرتشت می پردازد و از آن پس گفتاری درباره ی انسان (یعنی روان ، جان و تن ِ وی) دارد و سرانجام درباره ی تن ِ پسین و جاودانان سخن می گوید

3 . روایت پهلوی

The Pahlavi Rivayat

نویسنده : ناشناس

زمان کتابت : احتمالا در اوایل عصر اسلامیِ

محتویات کتاب :

در این کتاب از آیین ها و عادات و آداب دینی گرفته تا جهان شناخت مزدیسنی  همه بصورتی در کنار هم قرار گرفته اند.

در این کتاب بعضی اسطوره های مربوط به خلقت و بعضی نکته ها در مورد آیین ها منشایی بسیار کهن دارند.

گوشه هایی از اساطیر مربوط به پایان جهان نیز در این کتاب آمده است

4 . دینکرد

Denkart

نویسندگان : آذر فرنبغ ، آذرباد ایمیدان ، اَشَوَهِشت

زمان کتابت : دوره ی اسلامی

محتویات کتاب :

دینکرد بزذگترین و برجسته ترین اثر مزدیسنی است.

به علت این که این کتاب در زمان رکود خط و زبان ِ پهلوی نوشته شده است بنابراین فهمیدن نثر و مطالب ِ این کتاب بسیار مشکل است.

این کتاب 9 قسمت دارد که 2 قسمت اول ِ آن از دست رفته است.

بخش های دیگر آن مربوط به یزدان شناسی ، مباحث عمومی ، فلسفی ، پاسخ به پرسش ها ، اندرزنامه ها ، زندگی زرتشت ، تاریخ پهلوانان و شاهان است.

5 . زند بهمن یسن

Zand i Vahuman Yasn

نویسنده : ناشناس

زمان کتابت : احتمالا بعد از شکست از یونان و پیش از دوره اشکانیان

محتویات کتاب :

مطالب این کتاب مربوط به پیش گویی های اوهرمزد خدای و گفتگو با زردشت درباره ی آینده ی این سرزمین ، مردم آن و دین مزدیسنی است.

6 . زند وندیداد

Vendided

این اثر ترجمه ی پهلوی از وندیداد اوستایی است

محتویات کتاب :

این کتاب علاوه بر داشتن مطالبی جغرافیایی و تاریخی (هر چند افسانه ای) دارای مطالب بسیار حقوقی و آیینی نیز هست.

7 . متن های پهلوی

The Pahlavi Texts

محتویات کتاب :

این کتاب محتوی سی و هشت مطلب مستقل از یکدیگر است. از جمله یادگار زریران ، شهرستان های ایران ، داستان خسرو قبادان و ریدک ، درخت آسوری ، گزارش شطرنج.

8 . ارداویراف نامه (ارداورازنامه)

The Book Of Arda Viraf

محتویات کتاب :

این کتاب شرح سفر بهدینی مقدس است به جهان دیگر که در طی آن به دیدار اوهرمزد و مشاهده بهشت و دوزخ نایل می گردد.